Inclusie en toegankelijkheid

Waar gaat het over?

In een inclusieve gemeente kunnen alle inwoners meedoen. Voorzieningen moeten altijd voor iedereen toegankelijk zijn. Iedereen moet er zelfstandig van gebruik kunnen maken.
Gemeenten moeten een plan – een ‘Lokale Inclusie Agenda’- opstellen om inclusie en toegankelijkheid te bevorderen.

Verantwoordelijkheden en wettelijke bepalingen

In Nederland heeft 15 procent van de bevolking één of meer fysieke, psychische of verstandelijke beperkingen. Net als ieder ander willen zij werken, sporten, boodschappen doen of een terrasje pakken. Gemeenten moeten zich ervoor inspannen dat alle inwoners kunnen meedoen aan de samenleving. Een eventuele beperking mag daarbij redelijkerwijs geen belemmering vormen: de samenleving moet inclusief zijn.

Een inclusieve samenleving betekent dat mensen met een beperking kunnen meedoen en erbij horen, zonder dat er voor hen specifieke aanpassingen zijn: dus geen speciale school, aparte ingangen voor mensen in een rolstoel, etc. Alle gebouwen en andere voorzieningen zijn toegankelijk voor iedereen. Want verbetering van toegankelijkheid betekent niet alleen het wegnemen van fysieke drempels, maar ook vereenvoudiging van (gemeentelijke) informatie en communicatie. Gemeenten zijn hier verantwoordelijk voor.

Boven alles geldt artikel 1 van de Grondwet: iedereen die zich in Nederland bevindt, wordt in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie vanwege godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.

De algemene wet Gelijke behandeling (AWGB) garandeert gelijke behandeling tussen overheid en burgers en tussen burgers onderling.

In juli 2016 heeft Nederland het VN-Verdrag rechten voor mensen met een handicap bekrachtigd. Volgens dat verdrag moeten overheden rekening houden met drie grondbeginselen: persoonlijke autonomie, volledige participatie en toegankelijkheid. In de praktijk betekent dat dat gemeenten moeten zorgen dat gebouwen, voorzieningen, vervoer en informatie toegankelijk zijn voor mensen met een beperking. Gemeenten zijn verplicht om in beleidsplannen voor de uitvoering van de WMO, de Participatiewet en de Jeugdwet te melden hoe de regels uit het VN-verdrag worden toegepast. Dat geldt ook op het gebied van onder meer (passend) onderwijs, sport, recreatie, cultuur en openbare ruimte. De gemeente moet hiervoor een plan opstellen, vaak Lokale Inclusie Agenda genoemd. Daarin geeft de gemeente op alle terreinen (integraal) aan wat er gebeurt, zodat iedereen, dus ook mensen met een beperking, volwaardig kan meedoen in de samenleving. De gemeenteraad ziet erop toe dat de maatregelen in dit plan ook worden uitgevoerd.

Grondwet, artikel 1 De wetgeving over gelijke behandeling in een overzicht VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap Uitleg over het VN-verdrag door de Alliantie VN-verdrag, een bundeling van vier belangenorganisaties De Rijksoverheid over aanpassingen in de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte

Achtergrond

Inclusie betekent in principe dat via algemeen, regulier beleid, iedereen kan meedoen in de samenleving. Algemeen beleid krijgt de voorkeur boven oplossingen voor specifieke doelgroepen. Specifieke oplossingen zijn alleen nodig als een gebouw of voorziening anders echt niet toegankelijk is voor een bepaalde doelgroep. Het is de bedoeling dat iedereen zelfstandig gebruik kan maken van elke voorziening.

Er bestaat geen blauwdruk voor gemeentelijk inclusief beleid. Het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een handicap verplicht gemeenten een integraal plan van aanpak te maken met maatregelen die geleidelijk kunnen worden ingevoerd.

Hoe zij dat doet is aan de gemeente zelf. Veel gemeenten stellen een Lokale Inclusie Agenda op. Conform het VN-verdrag doen ze dit in nauw overleg met ervaringsdeskundigen, hun familie en vertegenwoordigers van belangenorganisaties, zoals wmo-raden. Veel nadruk bij inclusief beleid ligt op verbetering van bewustwording, zowel binnen de gemeentelijke organisatie als buiten het gemeentehuis.

Al dan niet als aanzet tot een Lokale Inclusie Agenda, kunnen raadsleden kwesties rond inclusiviteit aankaarten. Ook kunnen zij bij elk raadsvoorstel vragen of de mogelijkheden om inclusiviteit te verbeteren, zijn benut.
Raadsfracties kunnen ook de website van de eigen partij aanpassen naar de toegankelijkheidseisen van de VN. Zij kunnen onder meer erop letten dat filmpjes worden ondertiteld, dat de teksten niet te veel lange zinnen bevatten en het taalgebruik eenvoudig blijft.

Handreiking Lokale Inclusie Agenda ‘Iedereen doet mee’ Het College voor de Rechten van de Mens geeft uitleg over het VN-verdrag handicap Niets over ons zonder ons is de website van de Alliantie VN-verdrag, een samenwerking van vier belangenorganisaties

Instrumenten voor raadsleden

De VNG heeft tips voor raadsleden over toepassing van Het VN-verdrag Handicap in de gemeente

De inclusieve samenleving in je partijprogramma heet de handreiking van de Coalitie voor Inclusie

De VNG heeft in december 2020 een brochure voor inclusieve dienstverlening uitgebracht: Digitale Inclusie

Belangenorganisatie Ieder(in) heeft de Toolkit Maak je gemeentewebsite toegankelijk ontwikkeld

Inspiratie en praktijkvoorbeelden

De VNG heeft een geografisch overzicht van Lokale Inclusie Agenda’s

In opdracht van de Alliantie voor de implementatie van het VN-verdrag heeft Vilans het Inspiratiedossier lokale inclusie agenda samengesteld

Praktijkverhalen over inclusie van het Kennisplein Gehandicaptensector